در یکی از مطالب اخیر درباره ی صدای خارق العاده و به نسب سخت [Ы] صحبت کردیم. این موضوع بدون اشاره به یکی از قواعد پایه‌ای دستور زبان روسی که ارتباط تنگاتنگی با صدای [Ы] دارد، کامل نمی‌شود.
یعنی دربارهٔ قاعده‌ای با عنوان «ترکیب ЖИ و ШИ را با حرف И بنویس». (فرمول این قاعده چنین است: «پس از حروف سایشی Ж، Ч، Ш، Щ، نباید از حروف Ы، Ю، Я استفاده کرد، بلکه باید از И، У،А استفاده شود».) زبان‌آموزان خارجی که یادگیری زبان روسی را تازه شروع کرده‌اند، دقیقاً همان سؤالی را می‌پرسند که کودکان روس‌زبان می‌پرسند: «چرا И نوشته می‌شود، در حالی که صدای [Ы] شنیده می‌شود؟» در ادامه توضیح می‌دهیم.
قاعده‌ی « ЖИ- و ШИ-» نمونه‌ای گویا از تغییرپذیری در عین ثبات نظام‌مند است. نکته در اینجاست که پاسخ به این پرسش در گذشته‌ای دور نهفته است.
در زبان روسی کهن، صداهای سایشی [Ж’] و [Ш’] همیشه نرم تلفظ می‌شدند. یکی از روش‌های نشان دادن نرمی حروف بی‌صدا در نوشتار، استفاده از یکی از حروف صدادار «е»، «ё»، «ю»، «я»، «и» بعد از آن‌ها بود.
بعدها، صداهای [Ж] و [Ш] حالت سخت‌تری به خود گرفتند. در آواشناسی معاصر زبان روسی، این صداها به عنوان صامت‌های سختِ بدون جفت شناخته می‌شوند. منطق زبانی حکم می‌کند که پس از تغییر در تلفظ به [ЖЫ] و [ШЫ]، نوشتار نیز تغییر کند، اما... چنین نشد. سنتی که طی قرن‌ها تثبیت شده بود — نوشتن حرف И پس از Ж و Шاز تغییرات آوایی قوی تر بود و حفظ شد.
در اینجا باید به یاد داشت که زبان روسی پر از استثنا است. در مورد قاعده‌ی « ЖИ- و ШИ-» نیز استثنائاتی وجود دارد که عمدتاً شامل اسامی خاص خارجی یا نام‌های جغرافیایی (توپونیم‌ها) می‌شود.
برای نمونه، نام مونث «Шынара» یا نام شهر«Шымкент» قزاقستان با حرف «Ы» نوشته می‌شوند.
پس، فقط این قانون ساده را به خاطر بسپارید و تمرین تلفظ صدای [Ы] را ادامه دهید، زیرا ترکیب‌های ЖИ- و ШИ-، البته که با حرف И نوشته می‌شوند، اما با صدای [Ы] تلفظ می‌شوند.
اگر در حال یادگیری زبان روسی هستید و با پدیده‌های زبانی عجیب و/یا غیرقابل درک مواجه می‌شوید، به ما به آدرس dir@hedclub.com ایمیل بزنید، ما مشکل را برای شما «کامل توضیح خواهیم داد» (یعنی آن را تحلیل خواهیم کرد).
۳۰.۰۴.۲۰۲۵
